Koronavirüs’ün ekonomik etkilerini azaltmak ve firmaları desteklemek amacıyla kısa çalışma desteği başladı. BDO Türkiye Ortağı Cahit Evcil, kısa çalışma ödeneği ile ilgili sektörün merak ettiklerini değerlendirdi.

Kısa Çalışma Nedir?

Kısa çalışma, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.

Kısa çalışma kapsamında işçilere İş-Kur tarafından kısa çalışma ödeneği ödenmekte ve bu süre zarfında işçinin genel sağlık sigortası primleri karşılanmaktadır.

Ülkemizde Kısa Çalışma Ödeneği’nin geçmiş uygulamaları hakkında bilgi verebilir misiniz?

Kısa çalışma ilk olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 65’inci maddesi ile ülkemizde uygulanmaya başlanmıştır. 2008 yılında yapılan bir düzenlemeyle kısa çalışma İş Kanunundan çıkarılarak 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamına ek-2’nci madde olarak taşınmıştır. Böylece kısa çalışmadan Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu kapsamındaki işçilerin de yararlanmasının önü açılmıştır.

Kısa çalışma ekonomik kriz dönemlerinde, örneğin 2018 ekonomik krizinde ya da zorlayıcı sebeplerle, örneğin 2011 Van Depreminde uygulanmıştır. Bildiğiniz gibi bu günlerde de Corona Virüs nedeniyle kısa çalışma talepleri alınmaya başlanmıştır. Bu anlamda kısa çalışma ödeneği krizin, depremin ya da salgın hastalıkların meydana getirdiği krizin aşılmasında işverenlere destek sağlayan en önemli sosyal politika araçlarından biridir.

Kısa Çalışma Ödeneği’ne ilişkin şartlar nedir?

İşverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması ve iş müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.

İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin;

• İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
• Kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması (Covid-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması),
• İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması,

gerekmektedir.

Prim ödeme şartını sağlamadığı için kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanların daha önce çeşitli nedenlerle kesilmiş (yeni işe başlama vs.) son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden varsa kalan süre kısa çalışma süresini geçmemek üzere kısa çalışma ödeneği olarak ödenecektir.

Tüm şirketler yararlanabilir mi?

Tüm şirketler kısa çalışmadan yararlanabilir. Herhangi bir sektör ya da kapsam ayırımı bulunmamaktadır.

Haftalık çalışma süresinin üçte bir oranda azalması durumunun nasıl ispat edilmesi gerekmektedir, sorumluluk kimdedir?

Haftalık çalışma süresi kısa çalışmaya ilişkin olarak her ayın sonunda ve her işçi için İş-Kur’a verilecek puantaj kayıtlarıyla ispat edilecektir.

Kısa çalışmanın ispatında işçinin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Her türlü sorumluluk işverene aittir.

İşveren bazı işçilerini bu ödenekten bazılarını tam çalışma ile yararlandırması mümkün mü?

İşveren kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için işçilerin tamamı ya da bir kısmı için başvuruda bulunabilir. İşyerinin tamamını kapatabileceği gibi sadece bir bölümünü de kapatabilir. Yine bütün bölümler açık kalmakla birlikte ya bütün çalışanlar için ya da yine bir kısım işçi için en az dört hafta süreyle çalışma sürelerinin en az üçte bir oranında azaltılması suretiyle de kısa çalışmaya başvurabilir.

İşçinin uygulama kapsamına girmeyi red etmesi halinde, iş akdinin feshi ve bu kapsamda kıdem ihbar yükümlülükleri nasıl gerçekleşecektir?

İşverenin, kısa çalışma başvurusunda bulunmak için işçinin onayını almasına gerek yoktur. İşveren tarafından kısa çalışmaya başvurulması halinde işçi bunu kabul etmek zorundadır. Kısa çalışma uygulaması işçi açısından haklı fesih nedeni oluşturmaz.

SGK bildirgesinde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Kısa çalışma ödeneğinde İş Kanunu’nun 40’ncı maddesi çerçevesinde ilk bir hafta için işverenin yarım ücret ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu sürenin sigorta primi ödenecek ve sigorta prim ödeme gün sayısı SGK aylık prim ve hizmet belgesinde gösterilecektir. Bunun dışında kısa çalışılan süreye ilişkin eksik gün bildirimi 18 kodla bildirilecektir.

Denetim nasıl yapılacaktır?

Uygulanan kısa çalışma ödeneklerine ilişkin olarak olası ihbar ve şikayet ya da genel inceleme kapsamında iş müfettişleri tarafından denetimler yapılmaktadır.

Kısa Çalışma Ödeneğinden bir işçi aylık en az ve en fazla ne kadar alabilecektir? Bu uygulama en fazla kaç ay devam edebilir?

Kısa çalışma ödeneğine başvurulabilmesi için işyerinde en az dört hafta üretimin/hizmetin durdurulması ya da en az üçte bir oranında azaltılması gerekmektedir. Kısa çalışma en çok üç ay uygulanabilir. İşçi bu süreler zarfında kısa çalışma dönemiyle orantılı olarak ödenek alabilecektir. Kısa çalışma ödeneğinin miktarı işçinin son 12 aydaki kazancına göre belirlenen ortama günlük brüt kazancının % 60’ı kadardır. Ancak bu oran aylık brüt asgari ücretin % 150’sini geçemez.

Faklı destek ve teşviklerden yararlanan firmalar ve çalışanlar bundan faydalanabilir mi?

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak diğer teşvik ve indirimlerden yararlanmaya engel olmadığı gibi farklı destek ve teşviklerden yararlanmak da kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya engel değildir. Sadece kısa çalışma döneminde yeni bir işbaşı eğitim programı açılamamaktadır. Ancak, kısa çalışma, mevcut işbaşı eğitim programlarının devamına engel değildir.

Son olarak önemle belirteyim ki, işverenin SGK prim borcunun olması da kısa çalışmaya başvurmasına ve bu destekten yararlanmasına engel oluşturmamaktadır.

UND'nin Sesi dergisi Mart sayısında yayınlanacaktır